Από την «καταίγιδα» στο…δημόσιο χρέος

Αυτό σηματοδοτεί την έναρξη του Γ ' Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν θα έχει μαζέψει όλο το χρήμα η Κίνα, και η Αμερική θα τυπώνει πληθωριστικό χρήμα, η οικονομική καταστροφή της Δύσης θα προκαλέσει την σύγκρουση της ΗΠ.Ε.Ι. εναντίον της Ρ.Ι.Κ. Είναι θέμα χρόνου το πότε!



Η χειρότερη παγκόσμια οικονομική καταιγίδα από τη δεκαετία του 1930 ίσως αρχίζει να ξεκαθαρίζει, αλλά ένα νέο σύννεφο σκοτεινιάζει τώρα τον οικονομικό ορίζοντα: το τεράστιο δημόσιο χρέος. Όλες τις κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών δανείζονται μεγάλα ποσά καθώς η ύφεση περιορίζει τα φορολογικά έσοδά τους και απαιτεί την αύξηση των δημοσίων δαπανών - για εγχειρήματα διάσωσης, επιδόματα ανεργίας και σχέδια τόνωσης της οικονομίας. Οι νέοι αριθμοί των οικονομολόγων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το δημόσιο χρέος των 10 πλουσιότερων χωρών του κόσμου θα αυξηθεί από το 78% του ΑΕΠ τους το 2007 σε 114% το 2014. Οι κυβερνήσεις αυτές δηλαδή θα χρωστάνε τότε 50.000 δολάρια για καθέναν από τους πολίτες τους.
Ποτέ μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είδαμε τόσες πολλές κυβερνήσεις να δανείζονται τόσο γρήγορα ή να χρεώνονται συλλογικά σε τέτοιο βαθμό. Και η άνοδος του σημερινού χρέους, σε αντίθεση με το χρέος της εποχής του πολέμου, δεν θα έχει προσωρινό χαρακτήρα. Ακόμα κι όταν η ύφεση πάρει τέλος, ελάχιστες πλούσιες χώρες θα είναι σε θέση να αποτρέψουν την περαιτέρω αύξηση του δημόσιου χρέους τους. Ακόμη χειρότερα, η σημερινή αύξηση του χρέους λαμβάνει χώρα ακριβώς πριν από μια αργή πλην προδιαγεγραμμένη αύξηση των δημοσίων δαπανών που θα κληθούν να χρηματοδοτήσουν το κόστος των συντάξεων και της υγειονομικής περίθαλψης ενός γηράσκοντος πληθυσμού. Το 2050 το ένα τρίτο του πληθυσμού των πλούσιων χωρών θα είναι άνω των 60 χρόνων. Το κόστος του δημογραφικού μπορεί να είναι δέκα φορές μεγαλύτερο από το δημοσιονομικό κόστος της χρηματοπιστωτικής κρίσης.


Θα καταλήξουν σε στάση πληρωμών, πληθωρισμό ή θα τα βγάλουν πέρα;


Αυτή η ανησυχητική τροχιά φέρνει τους σχεδιαστές πολιτικής αντιμέτωπους με όλο και περίπλοκες δυσκολίες. Βραχυπρόθεσμα ο κρατικός δανεισμός είναι το απαραίτητο αντίδοτο στην κατάρρευση. Δίχως τα εγχειρήματα διάσωσης των τραπεζών, το χρηματοπιστωτικό κραχ θα είχε προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη καταστροφή. Δίχως τα μέτρα στήριξης της οικονομίας, η παγκόσμια ύφεση θα ήταν βαθύτερη και πιο μακρόχρονη - και είναι η παρατεταμένη ύφεση που κάνει τη μεγαλύτερη ζημιά στα δημόσια οικονομικά. Αλλά μακροπρόθεσμα η σημερινή δημοσιονομική χαλαρότητα δεν είναι βιώσιμη. Η δίψα των κυβερνήσεων για κεφάλαια θα εκτοπίσει ενδεχομένως τις ιδιωτικές επενδύσεις και θα περιστείλει τους ρυθμούς ανάπτυξης. Το ακόμα πιο ανησυχητικό είναι πως η μεγάλη κλίμακα του επικείμενου χρέους ενδέχεται τελικά να οδηγήσει τις κυβερνήσεις σε στάση πληρωμών ή στην περικοπή του πραγματικού κόστους του χρέους τους μέσω υψηλού πληθωρισμού.

Οι επενδυτές τα φοβούνται και τα δύο. Οι ανησυχίες για το ενδεχόμενο στάσης πληρωμών αφορούν περισσότερο τις ασθενέστερες οικονομίες της ευρωζώνης, ιδίως την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, όπου το ενιαίο νόμισμα αποτρέπει την ανάπτυξη ενός μονομερούς πληθωρισμού. Το δημόσιο χρέος της Ιρλανδίας υποβαθμίστηκε για δεύτερη φορά στις 8 Ιουνίου.

Οι φόβοι πληθωρισμού αφορούν κυρίως την Αμερική όπου οι αποδόσεις των ομολόγων του δημοσίου δεκαετούς διάρκειας σχεδόν άγγιξαν το 4% στις 10 Ιουνίου. Το Δεκέμβριο ήταν ελάχιστα πάνω από το 2%. Το ύψος των ελλειμμάτων και η αχαρτογράφητη φύση της σημερινής νομισματικής πολιτικής, με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (κατά το πρότυπο της Τράπεζας της Βρετανίας) να τυπώνει χρήμα για να αγοράσει κρατικά ομόλογα τροφοδοτούν ανησυχίες ότι το αμερικανικό χρέος μπορεί να οδηγήσει σε υψηλό πληθωρισμό.

Δικαιολογημένες ή όχι, οι ανησυχίες αυτές αποτελούν από μόνες τους πηγή ζημιάς. Η οικονομική ανάκαμψη θα μπορούσε να ακυρωθεί σε περίπτωση πολύ ταχείας και μεγάλης αύξησης των επιτοκίων. Και τα σημερινά μέτρα τόνωσης της οικονομίας να αποδειχτούν τότε αναποτελεσματικά. Η εκτύπωση επιπλέον χρήματος για την αγορά κρατικών ομολόγων, για παράδειγμα, μπορεί να ανεβάσει τις αποδόσεις των ομολόγων μακράς διαρκείας αντί να τις μειώσει.

Τι πρέπει λοιπόν να κάνουν οι σχεδιαστές πολιτικής; Μια ξαφνική στροφή στη δημοσιονομική αυστηρότητα θα ήταν λάθος. Ακόμα κι αν οι οικονομίες πάψουν να συρρικνώνονται, θα παραμείνουν αδύναμες. Η ιαπωνική εμπειρία του 1997, όπου η αύξηση της φορολογίας στην κατανάλωση πισωγύρισε εκ νέου την οικονομία στην ύφεση, μας θυμίζει ότι η στροφή στη δημοσιονομική αυστηρότητα είναι αντιπαραγωγική, ιδίως μετά από κατάρρευση του τραπεζικού τομέα. Αντί να περιορίσουν τα ελλείμματά τους τώρα, οι κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών πρέπει να δώσουν μια αξιόπιστη υπόσχεση ότι θα το κάνουν όταν οι οικονομίες τους ισχυροποιηθούν.


Ω Κύριε, δώσ’ μου σύνεση - αλλά όχι ακόμα

Αλλά πώς; Οι υποσχέσεις των πολιτικών από μόνες τους δεν αξίζουν και πολλά. Κάθε δέσμευση στην οικονομική σύνεση πρέπει να περιλαμβάνει ξεκάθαρες αρχές για τους τρόπους περιορισμού των ελλειμμάτων, νέους κανονισμούς για την ενίσχυση της προσήλωσης των πολιτικών στην οικονομική σύνεση, και ταχεία δράση με άμεση προώθηση δύσκολων πολιτικά μέτρων που θα αποδώσουν σημαντική εξοικονόμηση δημόσιων πόρων στο μέλλον δίχως να πλήξουν τη ζήτηση σήμερα. Τέτοιο μέτρο είναι η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης.

Σε γενικές γραμμές οι κυβερνήσεις πρέπει να υποσχεθούν ότι θα εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά περιορίζοντας τις δαπάνες και όχι αυξάνοντας τη φορολογία. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ελάχιστα περιθώρια για αύξηση της φορολογίας. Σε αρκετές από αυτές, οι κυβερνήσεις συγκεντρώνουν το 40% του ΑΕΠ. Η φορολογική μεταρρύθμιση θα είναι αναγκαία - ιδίως σε χώρες όπως η Βρετανία και η Ιρλανδία που βασίστηκαν πάρα πολύ στα έσοδα από τις προβληματικές τώρα χρηματοπιστωτικές αγορές και τις φούσκες των κατοικιών. Ακόμα και στις ΗΠΑ, όπου τα φορολογικά έσοδα είναι κάτω από το 30% του ΑΕΠ, η αύξηση της φορολογίας δεν αποτελεί την καλύτερη απάντηση. Κι εκεί η προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στον περιορισμό των δαπανών, αν και σίγουρα υπάρχουν περιθώρια για μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα του φορολογικού συστήματος.

Το επόμενο βήμα είναι η ενίσχυση της αξιοπιστίας των αρχών αυτών με κανονισμούς και θεσμούς που θα ενισχύσουν την αποφασιστικότητα των αυριανών πολιτικών. Το Συντηρητικό Κόμμα της Βρετανίας πολύ σωστά θέλει να δημιουργήσει μια ανεξάρτητη «Υπηρεσία για Υπεύθυνο Προϋπολογισμό», η οποία θα παρέχει αμερόληπτες εκτιμήσεις για τα κυβερνητικά σχέδια. Η Γερμανία εξετάζει το ενδεχόμενο υιοθέτησης μιας συνταγματικής μεταρρύθμισης που θα περιορίζει το δομικό έλλειμμά της σε 0,35% του ΑΕΠ από το 2016. Η κυβέρνηση του Μπάρακ Ομπάμα θέλει να αναβιώσει τους κανονισμούς ελέγχου του ελλείμματος. Αυτοί οι περιορισμοί πρέπει να σχεδιαστούν προσεκτικά - της Γερμανίας μπορεί να αποδειχτεί υπερβολικά άκαμπτος. Αλλά η εμπειρία, από τη Χιλή έως την Ελβετία, μας δείχνει ότι οι σωστοί δημοσιονομικοί περιορισμοί μπορούν να μειώσουν τις σπατάλες.

Τίποτα δεν θα έστελνε πιο ισχυρό μήνυμα από τη λήψη των δύσκολων αποφάσεων σήμερα. Η προτεραιότητα είναι η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, που θα ενισχύσει τα φορολογικά έσοδα (καθώς ο κόσμος θα δουλεύει περισσότερα χρόνια) και θα περιορίσει το μελλοντικό κόστος για παροχή συντάξεων. Πολλές χώρες του πλούσιου κόσμου προχωρούν ήδη σε αυτό, αλλά πρέπει να προχωρήσουν πιο γρήγορα και πιο μακριά. Άλλος ένας πολύ σημαντικός στόχος είναι η υγειονομική περίθαλψη. Η Αμερική έχει το πιο σπάταλο σύστημα του κόσμου. Το δημοσιονομικό της μέλλον μπορεί να αλλάξει αν το Κογκρέσο εγκρίνει μεταρρυθμίσεις που θα αποδίδουν την έμφαση στον έλεγχο του κόστους όπως επίσης στην επέκταση της κάλυψης σε περισσότερα στρώματα του πληθυσμού, όπως σωστά επιδιώκει ο Μπάρακ Ομπάμα.

Όλα αυτά είναι υψηλής προτεραιότητας. Οι πολιτικοί δεν κατάφεραν να ελέγξουν το κόστος γήρανσης του πληθυσμού για πολλά χρόνια. Παραδόξως η χρηματοπιστωτική κρίση, με τη μεγάλη αύξηση του δημόσιου χρέους που επέφερε, ενισχύει τις πιθανότητές μας για ένα αποφασιστικό βήμα. Αν δεν το κάνουμε, άλλη μια οικονομική καταστροφή θα διαγραφεί στον ορίζοντα.

Από:makelio.blogspot.com