Quentin Peel (FINANCIAL TIMES )
Το αστείο με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου ήταν ότι αιφνιδίασε τους πάντες, συμπεριλαμβανομένου του κομμουνιστικού κόμματος της ανατολικής Γερμανίας αλλά και τους κατοίκους τη διαιρεμένης πόλης. Σήμερα γνωρίζουμε πως είναι αποτέλεσμα της έλλειψης ορθής ενημέρωσης εκ μέρους ενός καθεστώτος σε κατάσταση πανικού, το οποίο βρισκόταν αντιμέτωπο με ευρύτατες διαδηλώσεις των πολιτών του, που ζητούσαν να τους επιτραπεί το ταξίδι στην άλλη πλευρά.
Τα υπόλοιπα ανήκουν στην Ιστορία.
Όταν οι κάτοικοι του ανατολικού Βερολίνου πληροφορήθηκαν από το... ταλαιπωρημένο politburo στις 9 Νοεμβρίου 1989 ότι θα τους επιτραπεί να ταξιδέψουν στη δυτική πλευρά της πόλης, ξεχύθηκαν "ενάντια" στο Τείχος, ισοπεδώνοντας ένα συνονθύλευμα τσιμέντου που κρατούσε διαιρεμένη την πόλη τους για σχεδόν 30 χρόνια.
Το ταξίδι τους στην απέναντι πλευρά συμβολίζει πλέον τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου αλλά και το ουσιαστικό τέλος της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας, μόλις κατέστη σαφές ότι ο κ. Mikhail Gorbachev δεν είχε την παραμικρή πρόθεση ή τη δυνατότητα να στείλει τεθωρακισμένα για να επιβάλουν την τάξη.
Η Πολωνία και η Ουγγαρία είχαν μπει στη διαδικασία τερματισμού των κομμουνιστικών τους καθεστώτων, ενώ η "βελούδινη επανάσταση" στην Τσεχοσλοβακία ξεκίνησε μερικές εβδομάδες μετά την πτώση του Τείχους. "Το 1989 ήταν μία υπέροχη χρονιά, καθώς όλα τα κομμουνιστικά καθεστώτα εξαφανίστηκαν και ο φόβος του πυρηνικού ολέθρου ξεπεράστηκε", θυμάται ο Sir Rodric Braithwaite, τότε πρέσβης της Βρετανίας στη Μόσχα. "Είναι πλέον δύσκολο να θυμάσαι πώς ήταν να ζεις υπό τον φόβο ότι ο κόσμος θα έσβηνε από τον χάρτη, εξαιτίας ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος".
Το 1989 ήταν επίσης η χρονιά όπου ο κ. Francis Fukuyama, Αμερικανός φιλόσοφος και οικονομολόγος, εξέδωσε το βιβλίο του "Το Τέλος της Ιστορίας", στο οποίο υποστήριζε ότι "υπήρξε μία μη αμφισβητούμενη νίκη του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού". Τόνισε πως "έφθασε το τέλος της ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας και η ανάδειξη της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας ως του τελικού καθεστώτος διακυβέρνησης της ανθρωπότητας".
Όμως, 20 χρόνια μετά, με την υφήλιο σε ύφεση και τις κοινωνικές συγκρούσεις εκ νέου στον ορίζοντα, οι απόψεις του κ. Fukuyama μοιάζουν με απέλπιδες προσπάθειες πανηγυρισμού. Η υφήλιος στρέφεται ενάντια στον φιλελεύθερο καπιταλισμό. Η Κίνα, το απόλυτο παράδειγμα μονοκομματικής διακυβέρνησης και κρατικοδίαιτης οικονομίας, μοιάζει ικανή να αναρριχηθεί ακόμη πιο δυνατή. Οι ελπίδες για ειρήνη και σταθερότητα, που αναπτερώθηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, μοιάζουν να έχουν διαψευστεί.
Αντίθετα η Ρωσία -έχοντας επιθετικές διαθέσεις- δεν φαίνεται να τα πηγαίνει και πολύ καλά με τους περισσότερους Ευρωπαίους γείτονές της. Οι ελπίδες για ευρύτερη συμφωνία μείωσης των πυρηνικών όπλων έχουν εξανεμιστεί. Αντίθετα, ο φόβος μεγαλύτερης εξάπλωσης των πυρηνικών επανέρχεται και το Ιράν, η Ινδία, το Πακιστάν και η Νότια Κορέα διεκδικούν το δικαίωμα να ενισχύσουν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια. Στο Αφγανιστάν το ΝΑΤΟ βρίσκεται αντιμέτωπο με έναν πόλεμο που δεν πρόκειται να τερματιστεί. Με έναν πόλεμο ο οποίος εξαπλώνεται και στο γειτονικό Πακιστάν.
Τι πήγε στραβά; Θα ήταν καλύτερα -για να μην είμαστε και άδικοι- πριν δώσουμε απάντηση σε αυτό το ερώτημα να κοιτάξουμε τι πήγε προς το καλύτερο. Η πτώση του Τείχους οδήγησε στην επανένωση της Γερμανίας και άνοιξε τον δρόμο για την διεύρυνση της Ε.Ε. προς Ανατολάς. Έμμεση συνέπεια της πτώσης ήταν και η δημιουργία του ευρώ.
Τα γεγονότα που συνέβησαν πριν από δύο δεκαετίες δεν οδήγησαν μόνο στην πτώση του Κουμμουνισμού στην Ευρώπη αλλά και στην κατάρρευση αρκετών δικτατοριών ανά την υφήλιο. Μεταξύ των πρώτων που κατέρρευσαν ήταν αυτή του Mengistu Haile Mariam στην Αιθιοπία. Χρειάστηκε λίγος χρόνος ακόμη πριν καταρρεύσει και η δικτατορία του Mobutu Sese Seko στο Ζαΐρ και του Suharto στην Ινδονησία.
Ίσως, ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που μπορούν να θεωρηθούν απόρροια της πτώσης του Τείχους ήταν η απελευθέρωση του Nelson Mandela.
Κατά τον κ. Francois Heisbourg, πρόεδρο του International Institute of Strategic Studies, η μεγαλύτερη επιτυχία ήταν η δυνατότητα δημιουργίας της ενωμένης Ευρώπης. "Μπορεί να μπορούσε να γίνει με καλύτερους όρους, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρούμε ότι δεν ήταν ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα".
Όμως υπήρξε και αυτό που ο Sir Rodric χαρακτηρίζει "αλαζονική ευφορία", η οποία επικράτησε στη Δύση. "Όπως είχε πει ο Gorbachev, ήταν μία νίκη όλων. Όμως λειτουργήσαμε σαν να ήταν μόνο δική μας νίκη. Την τινάξαμε στον αέρα καθώς θεωρήσαμε ότι δικαιούμαστε εμείς και μόνο εμείς να καθορίσουμε τους όρους του παιχνιδιού".
Το πρώτο και βασικότερο στο οποίο απέτυχε η Δύση ήταν η αναμόρφωση του ΝΑΤΟ, ενός οργανισμού που δημιουργήθηκε εξαιτίας του Ψυχρού Πολέμου και ο οποίος στο εσωτερικό του ο μεγαλύτερος εχθρός ήταν πάντα η Ρωσία. "Δεν προσπαθήσαμε καν", υποστηρίζει ο κ. Heisbourg. "Προχωρήσαμε στην αναμόρφωση του οργανισμού με σχεδόν ανύπαρκτο σχέδιο. Το μόνο που μας ένοιαξε ήταν να πείσουμε τους Γάλλους να ξαναγίνουν μέλη. Δεν φροντίσαμε να 'χτίσουμε εκ νέου το ευρωπαϊκό οίκημα', όπως είχε υποστηρίξει ο κ. Gorbachev, και μάλιστα σε μία περίοδο όπου τα κλειδιά αυτού του οικήματος ήταν υπό την αποκλειστική μας διαχείριση. Επρόκειτο για παντελή έλλειψη φαντασίας.
Δεν συμπεριφερθήκαμε στη Ρωσία όλα αυτά τα χρόνια ως θετικό και πιθανώς καλό μελλοντικό συνεργάτη. Την περίοδο 1992-94, όταν οι Ρώσοι φρόντισαν να αποκαταστήσουν αρκετά από τα κακώς κείμενα του παρελθόντος, εμείς αδιαφορήσαμε. Τελικά, στα τέλη της δεκαετίας του ’90 οι Ρώσοι αποφάσισαν ότι το καλύτερο γι’ αυτούς ήταν να προσπαθήσουν να επιστρέψουν στις παλιές συνήθειες".
Έτσι, όταν το μη αναμορφωμένο ΝΑΤΟ άνοιξε τις πύλες του στην Πολωνία, στην Ουγγαρία και στη Δημοκρατία της Τσεχίας το 1999, η Ρωσία το αντιμετώπισε ως επιθετική κίνηση. Η ευκαιρία πραγματικής ένωσης, μιας πραγματικής συνεργασίας, είχε χαθεί.
Ο κ. Stephen Stedman, πρώην αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, πιστεύει ότι οι ΗΠΑ ευθύνονται αποκλειστικά για τις χαμένες ευκαιρίες της δεκαετίας του ’90. "Τόσο μεγάλες ευκαιρίες δεν μας δίνονται πολύ συχνά", υποστηρίζει και προσθέτει: "Οι Αμερικανοί πολιτικοί θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου με την ίδια λογική με την οποία αντιμετώπισαν το τέλος και άλλων συγκρούσεων. Ήταν η κατάλληλη στιγμή για επαναπροσδιορισμό του ρόλου των διεθνών οργανισμών και για επαναδιαπραγμάτευση των κανόνων του παιχνιδιού. Ήταν μία ευκαιρία που έπρεπε να αρπάξουμε".
Ο κ. Stedman δεν κατηγορεί, πάντως, τον George H. W. Bush (τον πρεσβύτερο), ο οποίος στήριξε την επανένωση της Γερμανίας, ενώ πάντα εξέφραζε την ανάγκη να μην ταπεινωθεί η Μόσχα, καθώς φοβόταν τα αντίποινα από την έστω και ευρισκόμενη σε παρακμή υπερδύναμη.
Όταν όμως ανέλαβε την εξουσία ο κ. Bill Clinton το 1993, μάλλον η κυβέρνησή του δεν κατανόησε τις εκ βάθρων αλλαγές που είχαν γίνει. Το μόνο που τους ένοιαξε ήταν η Ρωσία. Δεν είχαν καν... ψυλλιαστεί τι συνέβαινε. Σκέφθηκαν: "Εάν κατορθώσουμε να επιβάλλουμε την οικονομία της αγοράς στη Ρωσία όλα θα λυθούν. Πιάστηκαν εξ απήνης με το ξέσπασμα εμφύλιων πολέμων".
Η διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας μπέρδεψε τα πάντα. Η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Σομαλία έκανε την κυβέρνηση Clinton να αποτραβηχτεί από τον ΟΗΕ και έμμεσα να επιτρέψει τη σφαγή στη Rwanda το 1994. Η δε τακτική που ακολούθησε η κυβέρνηση George W. Bush (του νεότερου) ήταν ακόμη πιο επιθετική και πιο βίαιη.
Ο κ. Igor Ivanov, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, δηλώνει: "Πριν από 20 χρόνια είχαμε την ευκαιρία για μία νέα αρχή στις διεθνείς σχέσεις. Δεν τη χρησιμοποιήσαμε ή έστω δεν τη χρησιμοποιήσαμε σωστά. Είχαμε μία δεύτερη ευκαιρία στις 11/9/2000. Όλοι συμφωνήσαμε πως η τρομοκρατία θα παταχθεί με συνεργασία. Όλοι ήμασταν εκεί. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου είχαν τελειώσει και οι ιδεολογικές διαφορές. Όμως, προτιμήσαμε να κάνουμε πόλεμο στο Ιράκ και χάσαμε την ευκαιρία, χάσαμε τη στιγμή".
Σε ό,τι αφορά τον πυρηνικό αφοπλισμό, υπήρξε σημαντική πρόοδος στη δεκαετία του ’90. Ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία ήταν ότι πείστηκαν οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες να καταστρέψουν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο.
Μία ακόμη επιτυχία ήταν η ανανέωση της συμφωνίας για μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων το 1995. Μόνο η Ινδία, το Πακιστάν και το Ισραήλ αρνήθηκαν να την υπογράψουν.
Η ιδέα για πλήρη εγκατάλειψη των πυρηνικών οπλοστασίων πρωτοεμφανίστηκε στη συνάντηση του Mikhail Gorbachev και του Ronald Reagan στο Reykjavik το 1986. Όμως η κ. Margaret Thatcher, η τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας, και ο κ. Richard Perle, ένας από τους στενότερους συμβούλους του Reaganκ, τη θεώρησαν απειλή. Φρόντισαν να μην τεθεί ποτέ σε εφαρμογή.
Σήμερα βρίσκεται εκ νέου στην ατζέντα του κ. Barack Obama, όμως η Γαλλία, η Ρωσία και η Κίνα δεν είναι και τόσο πρόθυμες να διαπραγματευτούν.
Η οικονομική κρίση, από την άλλη πλευρά, αναβίωσε την ανάγκη νέας ισορροπίας στην υφήλιο αλλά και στους διεθνείς οργανισμούς. Στον ΟΗΕ, στην Παγκόσμια Τράπεζα και στο ΔΝΤ οι αναπτυσσόμενες χώρες μοιάζουν ικανές να αναλάβουν τους ρόλους που παλιά είχαν οι ανεπτυγμένες δυτικές οικονομίες.
Η αντικατάσταση του G7 με το G20 αποτελεί, σύμφωνα με τον κ. Stedman, μία νέα ευκαιρία για την ανθρωπότητα. "Μπορεί να μην είναι η τέλεια λύση, αλλά το G20 μπορεί να πρωτοστατήσει ώστε να καθοριστεί η νέα παγκόσμια ισορροπία. Όμως, δεν θα πρέπει να χάσουμε χρόνο. Χάσαμε 20 χρόνια, δεν είναι σωστό να χάσουμε και άλλα τόσα, μέχρι να αποφασίσουμε"…
Από:foreingpress-gr.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου