Οι βεβηλωμένες εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης

Οι βεβηλωμένες εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης
Ποιές εκκλησίες χρησιμοποιούν ως τζαμιά οι Τούρκοι.
Αδιαφορεί το ελληνικό κράτος.
1 Ιουνίου 2000

Την ίδια στιγμή που η ελληνική κυβέρνηση ανεγείρει τζαμιά στην ως τώρα απελευθερωμένη Ελλάδα, η θρησκευτική ελευθερία αποτελεί, όπως θα διαπιστώσετε από το παρόν άρθρο, έννοια άγνωστη για το τουρκικό έθνος. Στην κατεχόμενη από τους Τούρκους Κωνσταντινούπολη, δεκάδες χριστιανικοί ναοί και μοναστήρια, αληθινά στολίδια του ελληνικού πολιτισμού, είτε έχουν μετατραπεί σε τζαμιά, είτε έχουν ισοπεδωθεί. Είναι απορίας άξιον γιατί όλες οι χριστιανικές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, και ειδικά η ελληνική, αποσιωπούν το ζήτημα. Ίσως, αντί για λύπη και οργή, να τους προκαλεί ευχαρίστηση η συνεχής βεβήλωση των εκκλησιών.


Η περίφημη εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, πάνω στην οποία είναι κτισμένο ένα τζαμί.
Στον τέταρτο λόφο της Πόλεως, στα βορειοδυτικά του Υδραγωγείου του Βάλεντος, είναι η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, η πιο γνωστή εκκλησία της Κωνσταντινούπολης μετά την Αγία Σοφία. Η βασιλική των 12 Αποστόλων ανεγέρθηκε το 330 από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, ο οποίος έκτισε μέσα στην εκκλησία έναν μεγάλο τάφο σε σχήμα σταυρού για την ταφή του. Προετοίμασε επίσης δώδεκα άδειους τάφους για να δεχθούν τα λείψανα των Δώδεκα Αποστόλων. Το 356 ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Κωνστάντιος έφερε και τοποθέτησε κάτω από την Αγία Τράπεζα τα λείψανα των Αποστόλων Ανδρέα από την Αχαϊα, Λουκά του Ευαγγελιστή και Τιμοθέου από την Έφεσο. Το 550 η εκκλησία ξαναχτίστηκε από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Ιουστινιανό, με σχέδιο Ελληνικού σταυρού από τους φημισμένους αρχιτέκτονες Ανθέμιο από τις Τράλλεις και Ισίδωρο από την Μίλητο. Η εκκλησία φύλασσε επίσης τα λείψανα των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας Ιωάννη του Χρυσοστόμου και Γρηγορίου του Θεολόγου, τοποθετημένα σε τάφους δεξιά και αριστερά από την Αγία Τράπεζα. Η "Στύλη της Μαστιγώσεως", στην οποία ο Ιησούς Χριστός είχε δεθεί και μαστιγωθεί, ήταν επίσης ανάμεσα στα κειμήλια της εκκλησίας. Η αυλή της εκκλησίας ήταν ο τόπος αναπαύσεως των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων από τον Κωνσταντίνο και την μητέρα του Ελένη μέχρι τον 11ο αιώνα. Οι τάφοι όλων των Πατριαρχών της Κωνσταντινουπόλεως ήταν επίσης στην αυλή.

Τα περισσότερα από τα λείψανα, τα χρυσά και ασημένια σκεύη διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους, οι εικόνες, τα αυτοκρατορικά στέμματα, τα μεγαλοπρεπή ιερατικά άμφια και άλλα σημαντικά αντικείμενα της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων μεταφέρθηκαν στην Δυτική Ευρώπη, όταν η πρωτεύουσα μας λεηλατήθηκε από τους Λατίνους το 1204. Οι Φράγκοι σύλησαν τους αυτοκρατορικούς τάφους, από τους οποίους αφαίρεσαν τα χρυσαφικά και τα πετράδια. Οι ένδοξοι τάφοι καταστράφηκαν εντελώς στην 'Αλωση της Πόλεως από τους Τούρκους (29 Μαίου 1453) από φανατικούς δερβίσηδες του σουλτάνου Μωάμεθ του Β'. Σύμφωνα με τον ιστορικό Κριτόβουλο, οι δερβίσηδες κατέστρεφαν επί 14 ώρες με ρόπαλα και σιδερένιους λοστούς τα λείψανα. Αφού τα συνέθλιψαν, έριξαν ότι είχε απομείνει σε μια ασβεστοκάμινο. Το 1461 ο σουλτάνος Μωάμεθ Β' γκρέμισε την εκκλησία και έχτισε ένα τζαμί πάνω στα θεμέλια της, το τζαμί Φατίχ (Κατακτητής). Καταστράφηκε πέραν από κάθε επισκευή το 1763 από έναν τρομερό σεισμό (θείο μήνυμα;) και το σημερινό τζαμί χτίστηκε στην θέση του.


Εσωτερικό της εκκλησίας 'Αγιοι Σέργιος και Βάκχος, που χρησιμοποιείται σήμερα ως τζαμί.
Η εκκλησία Άγιοι Σέργιος και Βάκχος, ένα ορόσημο της εκκλησιαστικής μας αρχιτεκτονικής, χτίστηκε το 527 από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Ιουστινιανό, λίγο πριν την Αγία Σοφία. Η εκκλησία είναι γνωστή μέχρι σήμερα ως "μικρή Αγία Σοφία", επειδή οι γενικές αρχές της αρχιτεκτονικής της είναι συγκρίσιμες με αυτές της Μεγάλης Εκκλησιάς μας. Οι στήλες ήταν φτιαγμένες από χρωματιστό μάρμαρο και το εσωτερικό της εκκλησίας έλαμπε από τους ποικιλόχρωμους μαρμάρινους τοίχους και από τον πλούτο των χρυσών μωσαϊκών.

Το 1509 ο σουλτάνος Βαγιαζίτ ο Β' μετέτρεψε την εκκλησία σε τζαμί, το τζαμί Χουσείν Αγά. Οι Τούρκοι κατέστρεψαν την αψίδα και ασβέστωσαν τις τοιχογραφίες και τα μωσαϊκά στους τοίχους.


Το μοναστήρι Κωνσταντίνος Λιψ παραμένει ερειπωμένο.
Το μοναστήρι Κωνσταντίνος Λιψ είναι ένα κτιριακό συγκρότημα αποτελούμενο από την Θεοτόκο Πανάχραντο, την εκκλησία του Ιωάννη του Βαπτιστή και το ταφικό παρεκκλήσι. Η πρώτη εκκλησία χτίστηκε το 908 στα βόρεια του συγκροτήματος από τον Κωνσταντίνο Λίπα, πατρίκιο του Έλληνα Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ' του Σοφού. Στα τέλη του 13ου αιώνα η Ελληνίδα Αυτοκράτειρα Θεοδώρα ανήγειρε στα κέντρο του συγκροτήματος μια νέα εκκλησία αφιερωμένη στον 'Αγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και στα νότια ένα μικρό ταφικό παρεκκλήσι. Ανασκαφές αποκάλυψαν 32 τάφους, συμπεριλαμβανομένου και αυτού της Αυτοκράτειρας Θεοδώρας και της κόρης της Ευδοκίας. Το μοναστήρι ήταν πραγματικό έργο τέχνης με τα εναλλασσόμενα αψιδωτά παράθυρα, την περίτεχνη διακόσμηση από οδοντωτά στεφάνια και μεάνδρους και την εναλλαγή κόκκινων και άσπρων πλίνθων.

Το 1453 ο σουλτάνος Μωάμεθ Β' μετέτρεψε το μοναστήρι σε τζαμί, το τζαμί Φενάρι Ισά. Το βόρειο μέρος του περιστύλιου του Αγίου Ιωάννη καταστράφηκε ολοσχερώς. Το τζαμί κάηκε το 1622 και το 1917. Μετά την πρώτη φωτιά, οι Τούρκοι κατέστρεψαν τις κολώνες. Μετά το 1917 το μοναστήρι παραμένει ερειπωμένο.


Το μοναστήρι του Μυρελαίου χρησιμοποιείται σήμερα ως τζαμί.
Το μοναστήρι του Μυρελαίου, χτίστηκε το 920 από τον Έλληνα Αυτοκράτορα Ρωμανό Α' τον Λεκαπηνό. Πολλά μέλη της Μακεδονικής και της των Κομνηνών δυναστείας ήταν θαμμένα στην υπόγεια κρύπτη. Η αρχιτεκτονική της εκκλησίας, του μόνου μέρους του μοναστηριού που απέμεινε, θεωρείται αριστούργημα.

Το 1203 οι Λατίνοι έκαψαν το μοναστήρι. Το 1574 ο σουλτάνος Μουράτ Γ' μετέτρεψε το μοναστήρι σε τζαμί, το Μποντρούμ τζαμί. Το τζαμί κάηκε δύο φορές το 1784 και το 1911. Μια υπέροχη εικόνα μιας Βυζαντινής πριγκίπισσας που αποκαλύφθηκε στις ανασκαφές έχει πλέον εξαφανιστεί.


Το μοναστήρι του Παντοκράτορα χρησιμοποιείται σήμερα ως τζαμί.
Το μοναστήρι του Παντοκράτορα χτίστηκε σε ένα λόφο, δεξιά της μεγάλης λεωφόρου που οδηγούσε από τον Κεράτιο κόλπο στο υδραγωγείο του Βάλεντα, το 1136 από τον Έλληνα Αυτοκράτορα Ιωάννη Β' Κομνηνό και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Νικηφόρο. Το μνημειώδες αυτό συγκρότημα ήταν η μεγαλύτερη εκκλησία που κτίστηκε στην Πόλη από το καιρό του Ιουστινιανού. Ο Έλληνας Αυτοκράτορας Μανουήλ Α' Κομνηνός έφερε από την Έφεσο την μαρμάρινη "Στήλη του Χρίσματος", στην οποία το σώμα του Ιησού μυρώθηκε πριν την ταφή του και μεγάλα πλήθη συνέρρεαν στο μοναστήρι κάθε ημέρα από όλες τις γωνίες της αυτοκρατορίας μας για να προσκυνήσουν το ιερό κειμήλιο. Στο ταφικό παρεκκλήσι ετάφησαν αρκετοί Έλληνες Αυτοκράτορες, όπως ο Ιωάννης Β', ο Μανουήλ Α' και ο Μανουήλ Β' Παλαιολόγος.

Κατά την Λατινική κατοχή (1204-1261) το μοναστήρι λεηλατήθηκε από τους Βενετούς. Οι εικόνες, τα ιερά σκεύη και τα άγια κειμήλια διακοσμούν ξεδιάντροπα μέχρι σήμερα την εκκλησία του Αγίου Μάρκου στην Βενετία. Το 1453 ο σουλτάνος Μωάμεθ Β' μετέτρεψε το μοναστήρι σε τζαμί, το Ζεϊρέκ τζαμί. Μια τεράστια αυτοκρατορική σαρκοφάγος από πράσινη στιγματιστή πέτρα με σταυρούς στις τέσσερις πλευρές χρησιμοποιείται ως ποδόλουτρο (!!) από τους Τούρκους. Η ακατάστατη εμφάνιση της εκκλησίας δίνει την εντύπωση ότι η πτώση της Πόλης μόλις συνέβη, σαν τα φαντάσματα των μοναχών να μην είναι πολύ μακρυά.


Το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή χρησιμοποιείται σήμερα ως τζαμί.
Το μικρό αλλά κομψό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στον Τρουλλό χτίστηκε πιθανότατα τον 12ο αιώνα. Το 1520 ο Αχμέτ πασάς το μετέτρεψε σε τζαμί.


Το μοναστήρι της Θεοτόκου Παμμακάριστου χρησιμοποιείται σήμερα ως τζαμί.
Στον πέμπτο λόφο της Βασιλεύουσας, αγναντεύοντας τον Κεράτιο κόλπο είναι το μοναστήρι της Θεοτόκου Παμμακάριστου, χτισμένο το 1305 από τον Μιχαήλ Ταρχανιώτη Γκλαβά, ένα από τα καλύτερα και τελειότερα έργα της ύστερης Βυζαντινής εποχής. Ταξιδιώτες και συγγραφείς, που επισκέπτονταν την Κωνσταντινούπολη, περιέγραφαν με θαυμασμό το μοναστήρι. Αν και σοβαρά κατεστραμμένα, τα εναπομείναντα μωσαϊκά αντανακλούν την υψηλή ποιότητα και την ξεχωριστή τεχνική της Βυζαντινής αναγέννησης. Το ταφικό παρεκκλήσι, αφιερωμένο στον Ιησού Χριστό, με τις κομψές αναλογίες, τις διασχιζόμενες από διπλές και τριπλές αχτίδες φωτός αψίδες και τους δύο εντυπωσιακούς τρούλλους, είναι ένα από τα πιο σημαντικά δείγματα της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του 13ου αιώνα.

Το 1587 ο σουλτάνος Μουράτ Γ' μετέτρεψε το μοναστήρι σε τζαμί, το Φετίγιε (Νίκη) τζαμί. Στην κυρίως εκκλησία οι Τούρκοι κατέστρεψαν την αψίδα στα ανατολικά. Τα μοναδικά μωσαϊκά ασβεστώθηκαν. Στο ταφικό παρεκκλήσι οι εικόνες του κτίτορα Ταρχανιώτη και της συζύγου του καταστράφηκαν.

Συνδέσεις
Τα Βυζαντινά μνημεία
Βυζάντιον 1200

Ο κατάλογος με τις κατεστραμμένες ή χρησιμοποιούμενες ως τζαμιά εκκλησίες στην κατεχόμενη Κωνσταντινούπολη δεν έχει πραγματικά τελειωμό. Συνοπτικά, για να μην κουράσουμε τον αναγνώστη, αναφέρουμε τους 'Αγιους Θεοδώρους (Κιλισέ τζαμί), την Αγία Θεοδοσία (Γκολ τζαμί), τον 'Αγιο Ιωάννη του Στουδίου (Ιμραχόρ τζαμί), τον Ιησού Παντεπόπτη (Εσκί Ιμαρέτ ισλαμικό σχολείο), την Αγία Ειρήνη, τον 'Αγιο Γεώργιο στα Μάγκανα, την Αγία Ευφημία, κλπ. Προφανώς η "θρησκευτική ελευθερία" είναι μία άγνωστη έννοια για τους Τούρκους.


Σελίδα άρθρων για την Ορθοδοξία